بدافزارهای مسری: ویروسها و کرمها
انواع بدافزارها، ویروسها و کرمها هستند که به خاطر نحوهٔ شیوعشان شناخته میشوند. عبارت ویروس کامپیوتری به برنامهای اطلاق میشود که نرمافزار قابل اجرایی را آلوده کرده باشد و هنگامی که اجرا میشود، سبب شود که ویروس به فایلهای قابل اجرای دیگر نیز منتقل شود. ویروسها ممکن است قابلیت حمل یک بار اضافی را نیز داشته باشند، که میتواند اعمال دیگر نیز انجام دهد. این اعمال اغلب خرابکارانه هستند. از سوی دیگر یک کرم برنامهای است که به طور فعالانه خود را روی یک شبکه منتقل میکند تا رایانههای دیگر را نیز آلوده سازد. کرمها نیز قابلیت حمل یک بار اضافی را دارند.

تعریفهای بالا نشان میدهد که تفاوت ویروس و کرم در این است که یک ویروس برای شیوع نیاز به دخالت کاربر دارد، در حالی که یک کرم خود را به طور خودکار و از طریق شبکه گسترش پیدا میکند. در نتیجه آلودگیهایی که از طریق ایمیل یا فایلهای مایکروسافت ورد (به انگلیسی: مایکروسافت ورد) منتقل میشوند، ویروس شناخته میشوند، زیرا باید دریافتکنندهٔ فایل یا ایمیل آن را باز کند تا سیستم آلوده شود. برخی نویسندگان در رسانههای محبوب نیز متوجه این تمایز نیستند و از این عبارتها به اشتباه در جای یکدیگر استفاده میکنند.
مخفی کارها: اسبهای تروآ، روتکیتها و بکدُورها
اسبهای تروآ: (به انگلیسی: Trojan horses)
یک برنامه خرابکار برای اینکه بتواند به اهدافش برسد باید قادر باشد که اجرا شود بدون آنکه توسط کاربر یا مدیر سیستم رایانه خاموش یا پاکسازی شود. مخفی کاری همچنین این امکان را میدهد که بدافزار در اولین مکان نصب شود. وقتی یک برنامه خرابکار خود را به شکل چیز بی ضرر یا مطلوب در میآورد، کاربران ممکن است تشویق شوند تا آن را بدون آنکه بدانند چه میکند، نصب کنند. این، ترفندِ اسب تروآ است.
به بیان دیگر، یک اسب تروآ برنامهای است که کاربر را ترغیب میکند تا اجرایش کند در حالی که قابلیت خرابکاریش را مخفی میکند. آثار منفی ممکن است بلافاصله آغاز شوند و حتی میتوانند منجر به آثار نامطلوب فراوانی گردند. از جمله حذف کردن فایلهای کاربر یا نصب نرمافزارهای خرابکار یا نا مطلوب بیشتر. اسبهای تروآ برای آغازسازی شیوع یک کرم استفاده میشوند.
یکی از مرسوم ترین راههایی که جاسوس افزارها توزیع میشوند، از طریق یک اسب تروآ که به عنوان یک قطعه از یک نرمافزار مطلوب که کاربر آن را از اینترنت دانلود میکند، است. وقتی که کاربر نرمافزار را نصب میکند جاسوس افزار نیز در کنارش نصب میشود. برای مثال اسب تراوا در غالب یک نرمافزار دانلودنصب میشود و به صورت مستقل از نرمافزار اصلی یا مرتبط با آن شروع به دانلود برنامه و مدیاها گاهی با مضامین مستهجن میکند. مثال اخیر تروجان فوق سری نرمافزارهایی با پسوند finder میباشد.
نویسندگان جاسوس افزار سعی میکنند به صورت قانونی عمل کنند، ممکن است رفتار جاسوس افزار را در عباراتی مبهم در توافق نامه با کاربر بیاورند و البته کاربران بعید است که این توافق نامه را بخوانند یا بفهمند. تروآها به صورت عمده به منظور کارهای تجاری استفاده میشوند.
رد گم کن:(به انگلیسی: Rootkits)
رد گم کن واژه مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای (به انگلیسی: Rootkits) است. هنگامی که یک برنامهٔ خرابکار روی یک سیستم نصب میشود بسیار مهم است که مخفی باقی بماند تا از تشخیص و نابودی در امان باشد. همین وضعیت دربارهٔ یک مهاجم انسانی که بطور مستقیم وارد یک رایانه میشود برقرار است. ترفندهایی که به عنوان روتکیتها شناخته میشوند اجازه این مخفی کاری را میدهند. آنها این کار را با اصلاح سیستم عامل میزبان انجام میدهند به نحوی که بدافزار از دید کاربر مخفی بماند. روتکیتها میتوانند از این که یک پروسهٔ خرابکارانه در لیست پروسههای سیستم دیده شود ممانعت کنند، یا مانع خوانده شدن فایلهای آن شوند. در ابتدا یک روتکیت مجموعهای از ابزارها بود که توسط یک مهاجم انسانی بر روی یک سیستم یونیکس نصب میشد که به مهاجم اجازه میداد تا دسترسی مدیریتی داشته باشد. امروزه این عبارت بطور عمومی تر برای فرایندهای مخفی سازی در یک برنامهٔ خرابکار استفاده میشود.
بکدُرها:(به انگلیسی: Backdoors)
یک بکدُر روشی است برای خنثی سازی رویههای معمول تایید اعتبار. وقتی یک سیستم دارای چنین رویههایی باشد یک یا چند بکدُر ممکن است نصب شوند تا دسترسیهای آتی را آسان تر سازد. بکدُرها ممکن است حتی پیش از یک نرمافزار خرابکار نصب شوند تا به مهاجمان اجازهٔ ورود دهند.
دیگر بدافزارها
جاسوسافزارها
جاسوسافزارها (Spyware) بدافزارهایی هستند که بر روی رایانهٔ کاربر نصب میشوند و بدون اطلاع وی، اطلاعات مختلف در مورد او را جمعآوری میکنند. اکثر جاسوسافزارها از دید کاربرها مخفی میمانند و تشخیص و پیدا کردن آنها در اغلب موارد مشکل است. برخی از جاسوسافزارها مانند کیلاگرها ممکن است توسط مسئول یک سازمان و یا شرکت بر روی رایانهها نصب شوند تا رفتار کاربران قابل ارزیابی و بررسی باشد.
جاسوسافزارها هر گونه اطلاعاتی را میتوانند جمعآوری کنند. این اطلاعات میتواند اطلاعات شخصی یک کاربر مانند گشت و گذارهای وی بر روی اینترنت و یا مشخصات حسابهای مختلف وی مانند رمز عبور پست الکترونیکی و... باشد. علاوه بر این، جاسوسافزارهای میتوانند در کنترل رایانه توسط کاربر اختلال ایجاد کنند. به عنوان مثال، جاسوسافزارهای میتوانند کاربر را به بازدید از یک صفحهٔ خاص اینترنتی مجبور کنند و یا اینکه با تغییر تنظیمات رایانهٔ وی، باعث کاهش سرعت اینترنت و دسترسی غیرمجاز به رایانهٔ وی شوند.[۸] وباید توجه داشت که نرمافزارِDjyjji.3درست راهاندازی شود.
آگهیافزار
آگهیافزار یا برنامههای تبلیغاتی (Adware): اینگونه برنامهها همانند جاسوسافزارها دارای اثر تخریبی نمیباشند و وظیفه آنها بازکردن صفحات خاص اینترنتی جهت اهداف تجاری و تبلیغی است.
جکها
جکها (Joke) برنامههایی هستند که ادعا میکنند در حال انجام عملیاتی تخریبی بر روی سیستم شما میباشند ولی در واقع اینگونه نبوده و کار آنها چیزی جز یک شوخی ساده نمیباشد. متأسفانه برخی کاربران به سادگی تحت تأثیر جکها قرار گرفته و با تلاش برای از بین بردن چیزی که مخرب نیست باعث ایجاد تخریب بیشتری میشوند.
کلک
کلک (Hoax): این برنامهها با سوء استفاده از کم بودن اطلاعات تخصصی کاربران، آنها را فریب داده و با دستورات و توصیههای اشتباه باعث میشوند که کاربر شخصاً کاری تخریبی بر روی سیستم خود انجام دهد. به عنوان مثال وانمود میکنند که فایلی خاص در مسیر سیستمعامل یک برنامه خطرناک است و باید توسط کاربر حذف شود. غافل از اینکه این فایل سیستمی بوده و برای عملکرد درست سیستمعامل، وجود آن لازم است.
شمارهگیرها
شمارهگیر (Dialer): اینگونه برنامهها وظیفهشان ارتباط دادن کاربر از طریق خط تلفن به سرورهایی در دیگر کشورها برای دسترسی مستقیم به اطلاعات آنها میباشد. این سرورها معمولاً مربوط به سایتهای غیراخلاقی بوده و برقراری ارتباط با آنها از طریق خط تلفن باعث هزینه بسیار زیاد مالی میگردد.
بارگیرها
بارگیر (Downloader): کار اینگونه برنامهها Download کردن بد افزارها و اجرای آنها است
کلیککنندهها
کلیککننده (Adclicker): اینگونه برنامهها لینک صفحات تبلیغاتی را دنبال نموده و به این طریق حالت کلیک شدن بر روی آن صفحه تبلیغاتی خاص را شبیه سازی میکنند و باعث بالا رفتن hit آن میشوند.
درهای پشتی
درهای پشتی (Backdoors) ابزاری برای نفوذگرها هستند که به وسیله آنها میتوانند سیستمهای دیگر را در کنترل خود درآورند. درهای پشتی درون شبکه، پورتهای TCP یا UDP را باز میکنند و شروع به گوش کردن نموده تا دستورات نفوذگرها را اجرا کنند. درهای پشتی از جهت نداشتن قابلیت تکثیر شبیه ترویاها هستند.
گذرواژهدزدها
گذرواژهدزد (Password-Stealer): اینگونه برنامهها که نوعی ترویا هستند کارشان دزدی پسورد از روی سیستمها و ارسال آنها برای نفوذگرها است.
بهرهکشها
بهرهکشها (Exploits) کدهای مخربی هستند که با استفاده از آسیب پذیریهای یک سیستم امکان دسترسی از راه دور به آن سیستم را فراهم میکنند.
کیلاگر
کلیدنگار یا کیلاگر (Keylogger) برنامههایی هستند که با قرار گرفتن در حافظه از کلیدهای زده شده توسط کاربر گزارش گرفته و در قالب یک فایل برای نفوذگر میفرستند. البته باید بدانیم که کیلاگرها به صورت سختافزاری نیز وجود دارند.
برنامههای ضد بدافزار
با افزایش حملات بدافزارها توجهها از محافظت در برابر ویروسها و جاسوس افزارها به سمت محافظت از بدافزارها جلب شدهاست. در نتیجه برنامههای مخصوصی برای مبارزه با آنها توسعه یافتهاست. برنامههای ضد بدافزار از دو طریق با بدافزار نبرد میکند:
۱ - آنها محافظت بی درنگ را در برابر نصب بدافزار روی یک رایانه میتوانند تامین کنند، در این نوع از محافظت نرمافزار ضد بدافزارتمام اطلاعات ورودی از شبکه را اسکن میکند تا ازورود بدافزارها و تهدیدهایی که با آنها میآیند جلوگیری به عمل آورد. محافظت بی درنگ از بدافزار مشابه محافظت بی درنگ از ویروس عمل میکند. یعنی نرمافزار فایلها را در زمان دانلود آن اسکن نموده و از فعالیت هر چیزی که بد افزار شناخته شود ممانعت به عمل میآورد.
۲-برنامههای ضد بدافزار میتوانند تنها به منظور تشخیص و پاکسازی بدافزارهایی که قبلاً روی یک رایانه نصب شدهاند، مورد استفاده قرار گیرند. این نوع از محافظت در برابر بدافزار عمدتاً ساده تر و محبوب تر است. این نوع از ضد بدافزارها محتوای رجیستری ویندوز، فایلهای اجرایی سیستم و برنامههای نصب شده روی یک رایانه را اسکن میکنند و لیستی از تهدیدهای پیدا شده را تهیه میکنند، که به کاربر اجازه میدهد که چه فایلهایی را حذف یا نگاه دارد.
جاسوسافزار
اینگونه برنامهها مستقیماً دارای اثر تخریبی نیستند و وظیفهٔ آنها جمعآوری اطلاعات از روی رایانه کاربر و نیز تحت نظر قرار دادن اعمال وی هنگام کار با رایانه و اینترنت است. در نهایت این اطلاعات برای مقاصد خاص فرستاده میشود تا از آنها جهت اهداف تجاری و تبلیغی ونظامی و نظارتی و... استفاده گردد.
تعریف
جاسوس افزار مانند ویروس و کرم نوعی بدافزار است. بدافزار به برنامههایی گفته میشود که توانایی آسیب رساندن به یک سیستم کامپیوتری یا شبکهای از کامپیوترها را دارند. جاسوس افزار برنامهای است که بدون اجازه کاربر روی سیستم کامپیوتری وی نصب شده، کنترل آن را از فرد میگیرد و اطلاعات شخصی وی را برای یک شخص ثالث میفرستد.
تاریخچه
واژه جاسوس افزار برای اولین بار در ۱۶ اکتبر سال ۱۹۹۵ در متنی درمورد مدل تجارتی ماکروسافت استفاده شد. در سال ۲۰۰۰ آقای گریگور فرند در توصیف دیوار آتش شخصی خود به نام زون آلارم از واژه جاسوس افزار استفاده کرد. اما استفاده رسمی از این کلمه بعد از سال ۲۰۰۱ بود زمانی که آقای استیو گیبسون رئیس مرکز تحقیقات گیبسون متوجه نصب یک نرمافزار تبلیغاتی روی سیستم کامپیوتری خود شد که اطلاعات شخصی او را برای فرد دیگری ارسال میکرد. به همین دلیل وی یک برنامه ضدجاسوسی طراحی کرد و آن را اوپت اوت نامید.
انواع
در یک تقسیم بندی کلی نرمافزارهای جاسوسی را میتوان به دو دسته تقسیم کرد: ۳-۱- نرمافزارهای جاسوسی خانگی نرمافزاری که معمولاً توسط صاحبان کامپیوترها به منظورآگاهی یافتن از تاثیرات اینترنت بر شبکههای کامپیوتری خودشان خریداری و نصب میگردد. مدیران از این نرمافزار برای آگاهی از فعالیتهای کارمندان استفاده میکنند. بعضی افراد هم برای اطلاع از فعالیتهای سایر اعضای خانواده این روش را به کار میبرند. مانند مشاهده محتویات اتاقهای گفتگو توسط والدینی که فرزندانشان در آنها شرکت میکنند. همچنین این نوع جاسوس افزار میتواند توسط یک شخص ثالث بدون آگاهی صاحب کامپیوترروی سیستم وی نصب شود و اطلاعات شخصی وی را جمع آوری کند. ۳-۲- نرمافزارهای جاسوسی تجاری نرمافزاری است که شرکتها برای تعقیب فعالیتهای کاربران در اینترنت استفاده میکنند. این شرکتها که وظیفه نصب جاسوس افزار روی سیستمهای کامپیوتری را دارند اغلب اطلاعات حاصل را به بازاریابان میفروشند و آنها کاربر را با تبلیغات خاص که با علائق وی مطابقت دارد و برایش جذاب است مورد هدف قرارمی دهند.
راههای نفوذ
پنجرههای پاپ آپ :
پنجرههای کوچکی که به هنگام بازدید از سایت در برابر کاربر ظاهر میشوند و حاوی پیامهای مختلفی برای فریب اشخاص میباشند. در این پنجرهها اغلب دکمههای مختلفی مانند قبول، لغو، بستن و... وجود دارد ولی هیچ کدام از آنها کار اصلی خود را انجام نمیدهند و با فشردن هر کدام از این دکمهها جاسوس افزار روی سیستم نصب میشود.
نرمافزارهای ضد جاسوس افزار:
بعضی نرمافزارهای ضدجاسوسی به جای از بین بردن جاسوس افزار آن را روی سیستم نصب میکنند. از برنامههای مطمئن و معروف برای بالا بردن امنیت سیستم خود استفاده کنید.
برنامههای رایگان اینترنتی:
امروزه بسیاری از کاربران اینترنت بنا بر نیاز خود برنامههایی را که به صورت رایگان روی اینترنت قرار گرفته دانلود و نصب میکنند. اغلب صاحبان این برنامهها در ازای دریافت مبلغی یا بااهداف تجاری دیگر کد جاسوس افزار را در برنامه خود قرار میدهند و به هنگام نصب آن نرمافزار جاسوس افزار نیز روی سیستم کامپیوتری قرار گرفته و شروع به کار میکند
سی دیها و فلشها:
حافظههای جانبی قابل حمل مانند سی دی و فلش به این علت که بین سیستمهای زیادی جا به جا میشوند حاوی برنامههای مخرب هستند. ۴-۵- سوء استفاده از ضعف امنیتی اینترنت اکسپلورر بعضی از طراحان برنامههای مخرب که با ضعفهای امنیتی اینترنت اکسپلورر آشنا باشند میتوانند در کد صفحه وب خود دستورهایی قرار دهند که به هنگام بازکردن آن صفحه با اینترنت اکسپلورر جاسوس افزار روی کامپیوتر نصب شود
ویروسها:
برخی ویروسها حاوی کدهایی برای نصب جاسوس افزارهستند. == تمامی نشانه های یک جاسوس افزار
تشخیص آلوده بودن یک کامپیوتر به جاسوس افزار کار سختی نیست. سیستم آلوده نشانههای سادهای دارد از جمله: ۵-۱- تغییر ناگهانی صفحه خانگی مرورگر بعضی از جاسوس افزارها که برای اهداف تبلیغاتی طراحی میشوند بدون اجازه کاربر صفحه خانگی مرورگر اینترنتی را تغییر میدهند. بسیاری از افرادی که سیستم آنها آلوده شده به طور مکرر صفحه خانگی مرورگر را مطابق میل خود تنظیم نموده و با تغییر دوباره آن مواجه میشوند. ۵-۲- ایجاد نوار ابزارهای جدید از نشانههای دیگر وجود جاسوس افزار ظاهر شدن نوار ابزارهای جدید بدون خواست کاربر در پنجره مرورگر است.
ظاهر شدن مداوم پنجرههای پاپ آپ :
اگر فرد به صورت مکرر و مداوم با پنجرههای پاپ آپ مواجه شود امکان وجود جاسوس افزار در سیستم کامپیوتری وی زیاد است.
تغییر آدرس توسط مرورگر:
بعضی جاسوس افزارها طوری تنظیمات مرورگر را تغییر میدهند که برخلاف میل کاربر و بدون توجه به آدرس وارد شده در نوار آدرس و یا نوار جستجو صفحاتی را به وی نشان دهد که در جهت اهداف تبلیغاتی طراحان آن جاسوس افزار است.
ایجاد آیکونهای جدید روی صفحه نمایش:
وجود آیکونهای جدید و ناشناخته روی صفحه نمایش بدون خواست کاربر از نشانههای وجود جاسوس افزار است. عدم کارایی بعضی کلیدهای صفحه کلید: جاسوس افزارها کارایی کلیدهای صفحه کلید را تغییر میدهند به طوری که برای مثال کلید تب در پنجره مرورگر به جای جا به جایی روی پیوندها کار دیگری انجام دهد.
عملکرد کند کامپیوتر:
از آنجایی که جاسوس افزار یک برنامهاست برای اجرا شدن به حافظه و پردازنده نیاز دارد و سرعت کامپیوتر را کاهش میدهد.
خاموش شدن دیوار آتش و ضدویروس:
جاسوس افزار برای این که به راحتی اطلاعات کاربر را برای شخص ثالث ارسال کند و همچنین تنظیمات سیستم کامیوتری را تغییر دهد اغلب بدون اطلاع کاربر دیوار آتش و ضدویروس را غیر فعال میکند تا به اهداف خود دست یابد.
مشکلات
سرقت اطلاعات شخصی:
جاسوس افزارها میتوانند با دست یابی به کوکیها عادتهای اینترنتی، اطلاعات کارتهای اعتباری و بسیاری اطلاعات دیگر شما را جمع آوری کند همچنین با ثبت کردن کلیدهای فشرده شده توسط شما روی صفحه کلیدرمزهای عبور شما را به دست آورده و در اختیار افراد دیگر قرار دهند.
تاثیر منفی روی عملکرد کاربر:
ظاهر شدن مداوم پنجرههای پاپ آپ، ایجاد نوار ابزارها و آیکونهای جدید و ناشناخته، کاهش سرعت کامپیوتر، کاهش امنیت افراد در استفاده از اینترنت و سایر مشکلاتی که جاسوس افزار ایجاد میکند بر عملکرد کاربران تاثیر میگذارد.
کاهش کارایی سیستم:
همانطور که گفته شد چون جاسوس افزار نوعی برنامهاست حافظه و پردازنده کامپیوتر را مصرف میکند و کارایی سیستم را کاهش میدهد.
استفاده از پهنای باند:
جاسوس افزار برای ارسال اطلاعات نیاز به برقراری ارتباط از طریق اینترنت دارد و باید از پهنای باند استفاده کند.
برنامهنویسی
برنامهنویسی رایانه در فرهنگ واژه غیر متخصّصین ممکن است به تمام پروژه ساخت نرمافزار یا برنامهٔ رایانهای گفته شود. با این همه برنامهنویسی تنها بخشی از فرایند توسعهٔ نرمافزار یا برنامه رایانهای است. اهمیت، توجه و منابع اختصاص داده شده به برنامهنویسی، بسته به ویژگیهای مشخص شده محصول و خواست افراد درگیر در پروژه و کاربران و در نهایت شیوهٔ انتخاب شده مهندسی نرمافزار متغیر است.
برنامه نویسی کامپیوتر (که اغلب به طور کوتاه برنامه نویسی نامیده می شود) فرآیند سوق دادن ساختار اصلی یک مسأله محاسباتی به برنامه ای قابل اجرا است. این کار مستلزم فعالیت هایی همچون تحلیل و درک مسأله است و عموما حل چنین مسایلی منجر می شود به ایجاد یک الگوریتم، بازبینی نیازمندی های الگوریتم که شامل صحت و میزان منابع مصرفی است، پیاده سازی(که معمولا به عنوان کدینگ از آن یاد می شود) این الگوریتم در یک زبان برنامه نویسی مقصد، تست کردن، اشکال زدایی، نگه داری کد منبع، پیاده سازی سیستم ساخت(build system) و مدیریت مصنوعات مشتق شده مانند کد ترجمه شده به زبان ماشین برنامه های کامپیوتری. الگوریتم اغلب تنها به شکل قابل تجزیه و تحلیل برای انسان و قابل استدلال با منطق نمایش داده می شود. کد منبع به یک یا چند زبان برنامه نویسی(مانند JavaScript ،Smalltalk ،Python ،Java ،C# ،C++ ،C، و غیره) نوشته شده است.
تاریخچه
موضوع دستگاههایی که به دنبالهای از دستورالعملهای از قبل تعریف شده عمل میکند بر میگردد به Greek Mythology.
اندازه گیری کاربرد زبان
تعیین اینکه محبوبترین زبان برنامه نویسی مدرن کدام است کار بسیار مشکلی است. بعضی از زبانها در کاربردهای خاصی محبوب است و بعضی دیگر مرتباً در نوشتن کاربردهای گوناگون استفاده میشود. روشهای اندازه گیری محبوبیت زبان شامل موارد زیر میباشد: شمردن تعداد آگهیهای اشتغال و توجه به یک زبان، تعداد کتابهای آموزشی فروخته شده در مورد یک زبان، تخمین تعداد خطوط کد نوشته شده در یک زبان
اشکال زدایی
اشکال زدایی وظیفه بسیار مهمی در فرایند توسعه نرمافزار میباشد، زیرا یک برنامه غلط میتواند پیامدهای مهمی برای کاربر خود داشته باشد. بعضی از زبانها بیشتر در معرض برخی اشتباهات میباشند، به خاطر خصوصیاتشان نیاز به بررسی بیشتر کامپایلر نسبت به زبانهای دیگر ندارند.
زبان برنامهنویسی
اجرا و عملی ساختن الگوریتمهای انتزاعی وابسته به هم بهوسیله تولید یک برنامه رایانهای مشخص با ابزار زبان برنامهنویسی ممکن است.
پارادایمها
زبانهای برنامهنویسی گوناگون براساس قابلیتهای درنظر گرفته شده از شیوهٔ خطهای مختلف استفاده میکنند. موارد ریزتری مانند چگونگی برخورد با نیازهای پشت پردهٔ ماشین مانند مدیریت حافظه و مدیریت زباله نیز در زبانهای مختلف متفاوت است. علاوه بر اینها، مفاهیمی متفاوت از (اجرای) یک برنامه تصور شدهاند که پارادایم یا الگو نام دارند.
keywords : تا نیوز،سایت تا نیوز،مقالات تا نیوز
انواع بدافزارها، ویروسها و کرمها هستند که به خاطر نحوهٔ شیوعشان شناخته میشوند. عبارت ویروس کامپیوتری به برنامهای اطلاق میشود که نرمافزار قابل اجرایی را آلوده کرده باشد و هنگامی که اجرا میشود، سبب شود که ویروس به فایلهای قابل اجرای دیگر نیز منتقل شود. ویروسها ممکن است قابلیت حمل یک بار اضافی را نیز داشته باشند، که میتواند اعمال دیگر نیز انجام دهد. این اعمال اغلب خرابکارانه هستند. از سوی دیگر یک کرم برنامهای است که به طور فعالانه خود را روی یک شبکه منتقل میکند تا رایانههای دیگر را نیز آلوده سازد. کرمها نیز قابلیت حمل یک بار اضافی را دارند.

تعریفهای بالا نشان میدهد که تفاوت ویروس و کرم در این است که یک ویروس برای شیوع نیاز به دخالت کاربر دارد، در حالی که یک کرم خود را به طور خودکار و از طریق شبکه گسترش پیدا میکند. در نتیجه آلودگیهایی که از طریق ایمیل یا فایلهای مایکروسافت ورد (به انگلیسی: مایکروسافت ورد) منتقل میشوند، ویروس شناخته میشوند، زیرا باید دریافتکنندهٔ فایل یا ایمیل آن را باز کند تا سیستم آلوده شود. برخی نویسندگان در رسانههای محبوب نیز متوجه این تمایز نیستند و از این عبارتها به اشتباه در جای یکدیگر استفاده میکنند.
مخفی کارها: اسبهای تروآ، روتکیتها و بکدُورها
اسبهای تروآ: (به انگلیسی: Trojan horses)
یک برنامه خرابکار برای اینکه بتواند به اهدافش برسد باید قادر باشد که اجرا شود بدون آنکه توسط کاربر یا مدیر سیستم رایانه خاموش یا پاکسازی شود. مخفی کاری همچنین این امکان را میدهد که بدافزار در اولین مکان نصب شود. وقتی یک برنامه خرابکار خود را به شکل چیز بی ضرر یا مطلوب در میآورد، کاربران ممکن است تشویق شوند تا آن را بدون آنکه بدانند چه میکند، نصب کنند. این، ترفندِ اسب تروآ است.
به بیان دیگر، یک اسب تروآ برنامهای است که کاربر را ترغیب میکند تا اجرایش کند در حالی که قابلیت خرابکاریش را مخفی میکند. آثار منفی ممکن است بلافاصله آغاز شوند و حتی میتوانند منجر به آثار نامطلوب فراوانی گردند. از جمله حذف کردن فایلهای کاربر یا نصب نرمافزارهای خرابکار یا نا مطلوب بیشتر. اسبهای تروآ برای آغازسازی شیوع یک کرم استفاده میشوند.
یکی از مرسوم ترین راههایی که جاسوس افزارها توزیع میشوند، از طریق یک اسب تروآ که به عنوان یک قطعه از یک نرمافزار مطلوب که کاربر آن را از اینترنت دانلود میکند، است. وقتی که کاربر نرمافزار را نصب میکند جاسوس افزار نیز در کنارش نصب میشود. برای مثال اسب تراوا در غالب یک نرمافزار دانلودنصب میشود و به صورت مستقل از نرمافزار اصلی یا مرتبط با آن شروع به دانلود برنامه و مدیاها گاهی با مضامین مستهجن میکند. مثال اخیر تروجان فوق سری نرمافزارهایی با پسوند finder میباشد.
نویسندگان جاسوس افزار سعی میکنند به صورت قانونی عمل کنند، ممکن است رفتار جاسوس افزار را در عباراتی مبهم در توافق نامه با کاربر بیاورند و البته کاربران بعید است که این توافق نامه را بخوانند یا بفهمند. تروآها به صورت عمده به منظور کارهای تجاری استفاده میشوند.
رد گم کن:(به انگلیسی: Rootkits)
رد گم کن واژه مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای (به انگلیسی: Rootkits) است. هنگامی که یک برنامهٔ خرابکار روی یک سیستم نصب میشود بسیار مهم است که مخفی باقی بماند تا از تشخیص و نابودی در امان باشد. همین وضعیت دربارهٔ یک مهاجم انسانی که بطور مستقیم وارد یک رایانه میشود برقرار است. ترفندهایی که به عنوان روتکیتها شناخته میشوند اجازه این مخفی کاری را میدهند. آنها این کار را با اصلاح سیستم عامل میزبان انجام میدهند به نحوی که بدافزار از دید کاربر مخفی بماند. روتکیتها میتوانند از این که یک پروسهٔ خرابکارانه در لیست پروسههای سیستم دیده شود ممانعت کنند، یا مانع خوانده شدن فایلهای آن شوند. در ابتدا یک روتکیت مجموعهای از ابزارها بود که توسط یک مهاجم انسانی بر روی یک سیستم یونیکس نصب میشد که به مهاجم اجازه میداد تا دسترسی مدیریتی داشته باشد. امروزه این عبارت بطور عمومی تر برای فرایندهای مخفی سازی در یک برنامهٔ خرابکار استفاده میشود.
بکدُرها:(به انگلیسی: Backdoors)
یک بکدُر روشی است برای خنثی سازی رویههای معمول تایید اعتبار. وقتی یک سیستم دارای چنین رویههایی باشد یک یا چند بکدُر ممکن است نصب شوند تا دسترسیهای آتی را آسان تر سازد. بکدُرها ممکن است حتی پیش از یک نرمافزار خرابکار نصب شوند تا به مهاجمان اجازهٔ ورود دهند.
دیگر بدافزارها
جاسوسافزارها
جاسوسافزارها (Spyware) بدافزارهایی هستند که بر روی رایانهٔ کاربر نصب میشوند و بدون اطلاع وی، اطلاعات مختلف در مورد او را جمعآوری میکنند. اکثر جاسوسافزارها از دید کاربرها مخفی میمانند و تشخیص و پیدا کردن آنها در اغلب موارد مشکل است. برخی از جاسوسافزارها مانند کیلاگرها ممکن است توسط مسئول یک سازمان و یا شرکت بر روی رایانهها نصب شوند تا رفتار کاربران قابل ارزیابی و بررسی باشد.
جاسوسافزارها هر گونه اطلاعاتی را میتوانند جمعآوری کنند. این اطلاعات میتواند اطلاعات شخصی یک کاربر مانند گشت و گذارهای وی بر روی اینترنت و یا مشخصات حسابهای مختلف وی مانند رمز عبور پست الکترونیکی و... باشد. علاوه بر این، جاسوسافزارهای میتوانند در کنترل رایانه توسط کاربر اختلال ایجاد کنند. به عنوان مثال، جاسوسافزارهای میتوانند کاربر را به بازدید از یک صفحهٔ خاص اینترنتی مجبور کنند و یا اینکه با تغییر تنظیمات رایانهٔ وی، باعث کاهش سرعت اینترنت و دسترسی غیرمجاز به رایانهٔ وی شوند.[۸] وباید توجه داشت که نرمافزارِDjyjji.3درست راهاندازی شود.
آگهیافزار
آگهیافزار یا برنامههای تبلیغاتی (Adware): اینگونه برنامهها همانند جاسوسافزارها دارای اثر تخریبی نمیباشند و وظیفه آنها بازکردن صفحات خاص اینترنتی جهت اهداف تجاری و تبلیغی است.
جکها
جکها (Joke) برنامههایی هستند که ادعا میکنند در حال انجام عملیاتی تخریبی بر روی سیستم شما میباشند ولی در واقع اینگونه نبوده و کار آنها چیزی جز یک شوخی ساده نمیباشد. متأسفانه برخی کاربران به سادگی تحت تأثیر جکها قرار گرفته و با تلاش برای از بین بردن چیزی که مخرب نیست باعث ایجاد تخریب بیشتری میشوند.
کلک
کلک (Hoax): این برنامهها با سوء استفاده از کم بودن اطلاعات تخصصی کاربران، آنها را فریب داده و با دستورات و توصیههای اشتباه باعث میشوند که کاربر شخصاً کاری تخریبی بر روی سیستم خود انجام دهد. به عنوان مثال وانمود میکنند که فایلی خاص در مسیر سیستمعامل یک برنامه خطرناک است و باید توسط کاربر حذف شود. غافل از اینکه این فایل سیستمی بوده و برای عملکرد درست سیستمعامل، وجود آن لازم است.
شمارهگیرها
شمارهگیر (Dialer): اینگونه برنامهها وظیفهشان ارتباط دادن کاربر از طریق خط تلفن به سرورهایی در دیگر کشورها برای دسترسی مستقیم به اطلاعات آنها میباشد. این سرورها معمولاً مربوط به سایتهای غیراخلاقی بوده و برقراری ارتباط با آنها از طریق خط تلفن باعث هزینه بسیار زیاد مالی میگردد.
بارگیرها
بارگیر (Downloader): کار اینگونه برنامهها Download کردن بد افزارها و اجرای آنها است
کلیککنندهها
کلیککننده (Adclicker): اینگونه برنامهها لینک صفحات تبلیغاتی را دنبال نموده و به این طریق حالت کلیک شدن بر روی آن صفحه تبلیغاتی خاص را شبیه سازی میکنند و باعث بالا رفتن hit آن میشوند.
درهای پشتی
درهای پشتی (Backdoors) ابزاری برای نفوذگرها هستند که به وسیله آنها میتوانند سیستمهای دیگر را در کنترل خود درآورند. درهای پشتی درون شبکه، پورتهای TCP یا UDP را باز میکنند و شروع به گوش کردن نموده تا دستورات نفوذگرها را اجرا کنند. درهای پشتی از جهت نداشتن قابلیت تکثیر شبیه ترویاها هستند.
گذرواژهدزدها
گذرواژهدزد (Password-Stealer): اینگونه برنامهها که نوعی ترویا هستند کارشان دزدی پسورد از روی سیستمها و ارسال آنها برای نفوذگرها است.
بهرهکشها
بهرهکشها (Exploits) کدهای مخربی هستند که با استفاده از آسیب پذیریهای یک سیستم امکان دسترسی از راه دور به آن سیستم را فراهم میکنند.
کیلاگر
کلیدنگار یا کیلاگر (Keylogger) برنامههایی هستند که با قرار گرفتن در حافظه از کلیدهای زده شده توسط کاربر گزارش گرفته و در قالب یک فایل برای نفوذگر میفرستند. البته باید بدانیم که کیلاگرها به صورت سختافزاری نیز وجود دارند.
برنامههای ضد بدافزار
با افزایش حملات بدافزارها توجهها از محافظت در برابر ویروسها و جاسوس افزارها به سمت محافظت از بدافزارها جلب شدهاست. در نتیجه برنامههای مخصوصی برای مبارزه با آنها توسعه یافتهاست. برنامههای ضد بدافزار از دو طریق با بدافزار نبرد میکند:
۱ - آنها محافظت بی درنگ را در برابر نصب بدافزار روی یک رایانه میتوانند تامین کنند، در این نوع از محافظت نرمافزار ضد بدافزارتمام اطلاعات ورودی از شبکه را اسکن میکند تا ازورود بدافزارها و تهدیدهایی که با آنها میآیند جلوگیری به عمل آورد. محافظت بی درنگ از بدافزار مشابه محافظت بی درنگ از ویروس عمل میکند. یعنی نرمافزار فایلها را در زمان دانلود آن اسکن نموده و از فعالیت هر چیزی که بد افزار شناخته شود ممانعت به عمل میآورد.
۲-برنامههای ضد بدافزار میتوانند تنها به منظور تشخیص و پاکسازی بدافزارهایی که قبلاً روی یک رایانه نصب شدهاند، مورد استفاده قرار گیرند. این نوع از محافظت در برابر بدافزار عمدتاً ساده تر و محبوب تر است. این نوع از ضد بدافزارها محتوای رجیستری ویندوز، فایلهای اجرایی سیستم و برنامههای نصب شده روی یک رایانه را اسکن میکنند و لیستی از تهدیدهای پیدا شده را تهیه میکنند، که به کاربر اجازه میدهد که چه فایلهایی را حذف یا نگاه دارد.
جاسوسافزار
اینگونه برنامهها مستقیماً دارای اثر تخریبی نیستند و وظیفهٔ آنها جمعآوری اطلاعات از روی رایانه کاربر و نیز تحت نظر قرار دادن اعمال وی هنگام کار با رایانه و اینترنت است. در نهایت این اطلاعات برای مقاصد خاص فرستاده میشود تا از آنها جهت اهداف تجاری و تبلیغی ونظامی و نظارتی و... استفاده گردد.
تعریف
جاسوس افزار مانند ویروس و کرم نوعی بدافزار است. بدافزار به برنامههایی گفته میشود که توانایی آسیب رساندن به یک سیستم کامپیوتری یا شبکهای از کامپیوترها را دارند. جاسوس افزار برنامهای است که بدون اجازه کاربر روی سیستم کامپیوتری وی نصب شده، کنترل آن را از فرد میگیرد و اطلاعات شخصی وی را برای یک شخص ثالث میفرستد.
تاریخچه
واژه جاسوس افزار برای اولین بار در ۱۶ اکتبر سال ۱۹۹۵ در متنی درمورد مدل تجارتی ماکروسافت استفاده شد. در سال ۲۰۰۰ آقای گریگور فرند در توصیف دیوار آتش شخصی خود به نام زون آلارم از واژه جاسوس افزار استفاده کرد. اما استفاده رسمی از این کلمه بعد از سال ۲۰۰۱ بود زمانی که آقای استیو گیبسون رئیس مرکز تحقیقات گیبسون متوجه نصب یک نرمافزار تبلیغاتی روی سیستم کامپیوتری خود شد که اطلاعات شخصی او را برای فرد دیگری ارسال میکرد. به همین دلیل وی یک برنامه ضدجاسوسی طراحی کرد و آن را اوپت اوت نامید.
انواع
در یک تقسیم بندی کلی نرمافزارهای جاسوسی را میتوان به دو دسته تقسیم کرد: ۳-۱- نرمافزارهای جاسوسی خانگی نرمافزاری که معمولاً توسط صاحبان کامپیوترها به منظورآگاهی یافتن از تاثیرات اینترنت بر شبکههای کامپیوتری خودشان خریداری و نصب میگردد. مدیران از این نرمافزار برای آگاهی از فعالیتهای کارمندان استفاده میکنند. بعضی افراد هم برای اطلاع از فعالیتهای سایر اعضای خانواده این روش را به کار میبرند. مانند مشاهده محتویات اتاقهای گفتگو توسط والدینی که فرزندانشان در آنها شرکت میکنند. همچنین این نوع جاسوس افزار میتواند توسط یک شخص ثالث بدون آگاهی صاحب کامپیوترروی سیستم وی نصب شود و اطلاعات شخصی وی را جمع آوری کند. ۳-۲- نرمافزارهای جاسوسی تجاری نرمافزاری است که شرکتها برای تعقیب فعالیتهای کاربران در اینترنت استفاده میکنند. این شرکتها که وظیفه نصب جاسوس افزار روی سیستمهای کامپیوتری را دارند اغلب اطلاعات حاصل را به بازاریابان میفروشند و آنها کاربر را با تبلیغات خاص که با علائق وی مطابقت دارد و برایش جذاب است مورد هدف قرارمی دهند.
راههای نفوذ
پنجرههای پاپ آپ :
پنجرههای کوچکی که به هنگام بازدید از سایت در برابر کاربر ظاهر میشوند و حاوی پیامهای مختلفی برای فریب اشخاص میباشند. در این پنجرهها اغلب دکمههای مختلفی مانند قبول، لغو، بستن و... وجود دارد ولی هیچ کدام از آنها کار اصلی خود را انجام نمیدهند و با فشردن هر کدام از این دکمهها جاسوس افزار روی سیستم نصب میشود.
نرمافزارهای ضد جاسوس افزار:
بعضی نرمافزارهای ضدجاسوسی به جای از بین بردن جاسوس افزار آن را روی سیستم نصب میکنند. از برنامههای مطمئن و معروف برای بالا بردن امنیت سیستم خود استفاده کنید.
برنامههای رایگان اینترنتی:
امروزه بسیاری از کاربران اینترنت بنا بر نیاز خود برنامههایی را که به صورت رایگان روی اینترنت قرار گرفته دانلود و نصب میکنند. اغلب صاحبان این برنامهها در ازای دریافت مبلغی یا بااهداف تجاری دیگر کد جاسوس افزار را در برنامه خود قرار میدهند و به هنگام نصب آن نرمافزار جاسوس افزار نیز روی سیستم کامپیوتری قرار گرفته و شروع به کار میکند
سی دیها و فلشها:
حافظههای جانبی قابل حمل مانند سی دی و فلش به این علت که بین سیستمهای زیادی جا به جا میشوند حاوی برنامههای مخرب هستند. ۴-۵- سوء استفاده از ضعف امنیتی اینترنت اکسپلورر بعضی از طراحان برنامههای مخرب که با ضعفهای امنیتی اینترنت اکسپلورر آشنا باشند میتوانند در کد صفحه وب خود دستورهایی قرار دهند که به هنگام بازکردن آن صفحه با اینترنت اکسپلورر جاسوس افزار روی کامپیوتر نصب شود
ویروسها:
برخی ویروسها حاوی کدهایی برای نصب جاسوس افزارهستند. == تمامی نشانه های یک جاسوس افزار
تشخیص آلوده بودن یک کامپیوتر به جاسوس افزار کار سختی نیست. سیستم آلوده نشانههای سادهای دارد از جمله: ۵-۱- تغییر ناگهانی صفحه خانگی مرورگر بعضی از جاسوس افزارها که برای اهداف تبلیغاتی طراحی میشوند بدون اجازه کاربر صفحه خانگی مرورگر اینترنتی را تغییر میدهند. بسیاری از افرادی که سیستم آنها آلوده شده به طور مکرر صفحه خانگی مرورگر را مطابق میل خود تنظیم نموده و با تغییر دوباره آن مواجه میشوند. ۵-۲- ایجاد نوار ابزارهای جدید از نشانههای دیگر وجود جاسوس افزار ظاهر شدن نوار ابزارهای جدید بدون خواست کاربر در پنجره مرورگر است.
ظاهر شدن مداوم پنجرههای پاپ آپ :
اگر فرد به صورت مکرر و مداوم با پنجرههای پاپ آپ مواجه شود امکان وجود جاسوس افزار در سیستم کامپیوتری وی زیاد است.
تغییر آدرس توسط مرورگر:
بعضی جاسوس افزارها طوری تنظیمات مرورگر را تغییر میدهند که برخلاف میل کاربر و بدون توجه به آدرس وارد شده در نوار آدرس و یا نوار جستجو صفحاتی را به وی نشان دهد که در جهت اهداف تبلیغاتی طراحان آن جاسوس افزار است.
ایجاد آیکونهای جدید روی صفحه نمایش:
وجود آیکونهای جدید و ناشناخته روی صفحه نمایش بدون خواست کاربر از نشانههای وجود جاسوس افزار است. عدم کارایی بعضی کلیدهای صفحه کلید: جاسوس افزارها کارایی کلیدهای صفحه کلید را تغییر میدهند به طوری که برای مثال کلید تب در پنجره مرورگر به جای جا به جایی روی پیوندها کار دیگری انجام دهد.
عملکرد کند کامپیوتر:
از آنجایی که جاسوس افزار یک برنامهاست برای اجرا شدن به حافظه و پردازنده نیاز دارد و سرعت کامپیوتر را کاهش میدهد.
خاموش شدن دیوار آتش و ضدویروس:
جاسوس افزار برای این که به راحتی اطلاعات کاربر را برای شخص ثالث ارسال کند و همچنین تنظیمات سیستم کامیوتری را تغییر دهد اغلب بدون اطلاع کاربر دیوار آتش و ضدویروس را غیر فعال میکند تا به اهداف خود دست یابد.
مشکلات
سرقت اطلاعات شخصی:
جاسوس افزارها میتوانند با دست یابی به کوکیها عادتهای اینترنتی، اطلاعات کارتهای اعتباری و بسیاری اطلاعات دیگر شما را جمع آوری کند همچنین با ثبت کردن کلیدهای فشرده شده توسط شما روی صفحه کلیدرمزهای عبور شما را به دست آورده و در اختیار افراد دیگر قرار دهند.
تاثیر منفی روی عملکرد کاربر:
ظاهر شدن مداوم پنجرههای پاپ آپ، ایجاد نوار ابزارها و آیکونهای جدید و ناشناخته، کاهش سرعت کامپیوتر، کاهش امنیت افراد در استفاده از اینترنت و سایر مشکلاتی که جاسوس افزار ایجاد میکند بر عملکرد کاربران تاثیر میگذارد.
کاهش کارایی سیستم:
همانطور که گفته شد چون جاسوس افزار نوعی برنامهاست حافظه و پردازنده کامپیوتر را مصرف میکند و کارایی سیستم را کاهش میدهد.
استفاده از پهنای باند:
جاسوس افزار برای ارسال اطلاعات نیاز به برقراری ارتباط از طریق اینترنت دارد و باید از پهنای باند استفاده کند.
برنامهنویسی
برنامهنویسی رایانه در فرهنگ واژه غیر متخصّصین ممکن است به تمام پروژه ساخت نرمافزار یا برنامهٔ رایانهای گفته شود. با این همه برنامهنویسی تنها بخشی از فرایند توسعهٔ نرمافزار یا برنامه رایانهای است. اهمیت، توجه و منابع اختصاص داده شده به برنامهنویسی، بسته به ویژگیهای مشخص شده محصول و خواست افراد درگیر در پروژه و کاربران و در نهایت شیوهٔ انتخاب شده مهندسی نرمافزار متغیر است.
برنامه نویسی کامپیوتر (که اغلب به طور کوتاه برنامه نویسی نامیده می شود) فرآیند سوق دادن ساختار اصلی یک مسأله محاسباتی به برنامه ای قابل اجرا است. این کار مستلزم فعالیت هایی همچون تحلیل و درک مسأله است و عموما حل چنین مسایلی منجر می شود به ایجاد یک الگوریتم، بازبینی نیازمندی های الگوریتم که شامل صحت و میزان منابع مصرفی است، پیاده سازی(که معمولا به عنوان کدینگ از آن یاد می شود) این الگوریتم در یک زبان برنامه نویسی مقصد، تست کردن، اشکال زدایی، نگه داری کد منبع، پیاده سازی سیستم ساخت(build system) و مدیریت مصنوعات مشتق شده مانند کد ترجمه شده به زبان ماشین برنامه های کامپیوتری. الگوریتم اغلب تنها به شکل قابل تجزیه و تحلیل برای انسان و قابل استدلال با منطق نمایش داده می شود. کد منبع به یک یا چند زبان برنامه نویسی(مانند JavaScript ،Smalltalk ،Python ،Java ،C# ،C++ ،C، و غیره) نوشته شده است.
تاریخچه
موضوع دستگاههایی که به دنبالهای از دستورالعملهای از قبل تعریف شده عمل میکند بر میگردد به Greek Mythology.
اندازه گیری کاربرد زبان
تعیین اینکه محبوبترین زبان برنامه نویسی مدرن کدام است کار بسیار مشکلی است. بعضی از زبانها در کاربردهای خاصی محبوب است و بعضی دیگر مرتباً در نوشتن کاربردهای گوناگون استفاده میشود. روشهای اندازه گیری محبوبیت زبان شامل موارد زیر میباشد: شمردن تعداد آگهیهای اشتغال و توجه به یک زبان، تعداد کتابهای آموزشی فروخته شده در مورد یک زبان، تخمین تعداد خطوط کد نوشته شده در یک زبان
اشکال زدایی
اشکال زدایی وظیفه بسیار مهمی در فرایند توسعه نرمافزار میباشد، زیرا یک برنامه غلط میتواند پیامدهای مهمی برای کاربر خود داشته باشد. بعضی از زبانها بیشتر در معرض برخی اشتباهات میباشند، به خاطر خصوصیاتشان نیاز به بررسی بیشتر کامپایلر نسبت به زبانهای دیگر ندارند.
زبان برنامهنویسی
اجرا و عملی ساختن الگوریتمهای انتزاعی وابسته به هم بهوسیله تولید یک برنامه رایانهای مشخص با ابزار زبان برنامهنویسی ممکن است.
پارادایمها
زبانهای برنامهنویسی گوناگون براساس قابلیتهای درنظر گرفته شده از شیوهٔ خطهای مختلف استفاده میکنند. موارد ریزتری مانند چگونگی برخورد با نیازهای پشت پردهٔ ماشین مانند مدیریت حافظه و مدیریت زباله نیز در زبانهای مختلف متفاوت است. علاوه بر اینها، مفاهیمی متفاوت از (اجرای) یک برنامه تصور شدهاند که پارادایم یا الگو نام دارند.
keywords : تا نیوز،سایت تا نیوز،مقالات تا نیوز